زمانی که برای **درمان سرطان (Cancer)** پرتودرمانی انجام میدهید، بدن شما دچار تغییراتی میشود. دستورهای **ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت (Health care provider)** خود را دربارهٔ مراقبت از خود در منزل دنبال کنید. از اطلاعات زیر بهعنوان یادآور استفاده نمایید.
—
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
حدود **۲ هفته پس از شروع نخستین درمان** ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
* بلعیدن ممکن است دشوار یا دردناک شود.
* گلو ممکن است خشک یا خراشیده احساس شود.
* ممکن است **سرفه** ایجاد شود.
* پوست ناحیهٔ درمانشده ممکن است قرمز شود، پوستهپوسته گردد، تیره شود یا دچار خارش گردد.
* موی بدن شما ممکن است بریزد، اما فقط در ناحیهای که تحت درمان است. شما تمام موی بدن خود را از دست نخواهید داد. زمانی که موها دوباره رشد کنند، ممکن است با قبل متفاوت باشند.
* ممکن است **تب، افزایش خلط هنگام سرفه، یا تنگی نفس** را تجربه کنید.
در **چند هفته تا چند ماه پس از پرتودرمانی** ممکن است **تنگی نفس** را احساس کنید، بهویژه هنگام فعالیت. اگر چنین حالتی داشتید، با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت تماس بگیرید.
—
مراقبت از پوست
در طول پرتودرمانی، **علامتهایی رنگی روی پوست شما کشیده میشود** تا محل دقیق تابش مشخص باشد. این علامتها را **پاک نکنید**. اگر پاک شدند، آنها را دوباره نکشید و **به ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت اطلاع دهید**.
برای مراقبت از پوست در ناحیهٔ درمانشده:
* فقط با **آب ولرم** بهآرامی شستوشو دهید. پوست را **نسابید**.
* از **صابون ملایم و غیرخشککننده** استفاده کنید.
* پوست را با **ضربهزدن (نه مالش)** خشک کنید.
* از **لوسیون، پماد، مواد آرایشی، پودر یا محصولات معطر** در این ناحیه استفاده نکنید، مگر با اجازهٔ ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت.
* ناحیهٔ درمانشده را از **تابش مستقیم آفتاب** دور نگه دارید.
* پوست را **نخارانید یا نمالید**.
* از **کیسهٔ آب گرم یا یخ** در محل درمان استفاده نکنید.
* لباسهای **گشاد و راحت** بپوشید.
* اگر پوست شما دچار **ترک، زخم یا بازشدگی** شد، به ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت اطلاع دهید.
—
سایر مراقبتهای شخصی
احتمالاً چند روز پس از شروع درمان احساس **خستگی** خواهید داشت. در این صورت:
* کارهای روزانه را سبکتر کنید و از خود انتظار زیادی نداشته باشید.
* سعی کنید **شبها خواب کافی** داشته باشید و در طول روز **استراحت کنید**.
* اگر امکان دارد، **چند هفته مرخصی بگیرید** یا کمتر کار کنید.
* برای حفظ وزن بدن، **پروتئین و کالری کافی** دریافت کنید.
برای **راحتتر غذا خوردن**:
* غذاهایی را انتخاب کنید که دوست دارید.
* غذاهای دارای **سس، آبگوشت یا خورش** بخورید تا جویدن و بلعیدن آسانتر شود.
* وعدههای غذایی را **کوچکتر و متعددتر** کنید.
* غذا را به **قطعات کوچک** تقسیم کنید.
* از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت یا دندانپزشک بپرسید آیا استفاده از **بزاق مصنوعی** برای شما مفید است یا نه.
* روزانه **۸ تا ۱۲ لیوان (۲ تا ۳ لیتر)** مایع بنوشید، بدون احتساب قهوه، چای یا نوشیدنیهای کافئیندار.
از **الکل، غذاهای تند، اسیدی یا بسیار گرم یا سرد** پرهیز کنید، زیرا باعث تحریک گلو میشوند.
اگر **قرصها را بهسختی قورت میدهید**، میتوانید آنها را (در صورت مجاز بودن) خرد کرده و با بستنی یا غذای نرم مخلوط کنید. پیش از خرد کردن هر دارویی، حتماً از **پزشک یا داروساز** بپرسید، زیرا برخی داروها در حالت خردشده اثر خود را از دست میدهند.
—
مراقبت از بازو و خطر لنف ادم (Lymphedema)
در صورت مشاهدهٔ علائم زیر که نشانهٔ **تجمع مایع (Lymphedema)** در بازو هستند، به ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت اطلاع دهید:
* احساس **سفتی یا کشیدگی** در بازو
* **تنگ شدن حلقهها** در انگشتان
* احساس **ضعف** در بازو
* **درد، سنگینی یا کوفتگی** در بازو
* **قرمزی، تورم یا علائم عفونت** در بازو
از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت بپرسید چه **ورزشهایی** میتوانید انجام دهید تا حرکت آزاد بازو حفظ شود.
—
گلو خشک یا دردناک، یا سرفه
* در اتاق خواب یا محل زندگی از **مرطوبکنندهٔ هوا (Humidifier)** یا **بخارساز (Vaporizer)** استفاده کنید.
* از **سیگار، سیگار برگ، پیپ و تنباکو** استفاده نکنید.
* برای افزایش ترشح بزاق، **آبنبات بدون قند** بمکید.
* محلولی برای **غرغرهٔ خانگی** تهیه کنید:
* نصف قاشق چایخوری (حدود **۳ گرم**) نمک
* یکچهارم قاشق چایخوری (حدود **۱٫۴ گرم**) جوش شیرین
* در **۸ اونس (۲۴۰ میلیلیتر)** آب گرم حل کنید.
* روزی چند بار با آن غرغره کنید.
* از **دهانشویهها یا قرصهای مکیدنی آمادهٔ بازار** استفاده نکنید.
* اگر بلعیدن بسیار دردناک است و نمیتوانید غذای کافی بخورید، از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت بخواهید **دارویی برای کاهش درد هنگام بلع** تجویز کند.
برای **سرفهای که برطرف نمیشود**:
* از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت بپرسید کدام **شربت سرفه** مناسب است.
* مایعات کافی بنوشید تا **خلط رقیقتر** شود.
—
مراقبتهای پیگیری
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ممکن است **بهطور منظم آزمایش خون** برای بررسی وضعیت شما انجام دهد، بهویژه اگر ناحیهٔ وسیعی از بدن تحت پرتودرمانی بوده است.
—
منابع (References)
Doroshow JH. Approach to the patient with cancer. In: Goldman L, Cooney KA, eds. Goldman-Cecil Medicine. 27th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2024:chap 164.
Machtay M, Teba CV. Pulmonary complications of anticancer treatment. In: Niederhuber JE, Armitage JO, Kastan MB, Doroshow JH, Tepper JE, eds. Abeloff’s Clinical Oncology. 6th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020:chap 47.
National Cancer Institute. Radiation therapy and you: Support for people with cancer. Updated April 2021. Accessed June 3, 2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
