پرتودرمانی شکم (Abdominal radiation) – آموزش حین ترخیص
زمانی که برای درمان سرطان (Cancer) پرتودرمانی انجام میدهید، بدن شما دچار تغییراتی میشود. دستورهای ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت (Health care provider) خود را دربارهٔ مراقبت از خود در منزل دنبال کنید. از اطلاعات زیر بهعنوان یادآور استفاده نمایید.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
حدود ۲ هفته پس از شروع پرتودرمانی ممکن است تغییراتی در پوست خود مشاهده کنید. بیشتر این علائم پس از پایان درمان برطرف میشوند.
- پوست و دهان شما ممکن است قرمز شود.
- پوست ممکن است پوستهپوسته شود یا تیره گردد.
- ممکن است پوست دچار خارش شود.
- موهای بدن شما پس از حدود ۲ هفته میریزند، اما فقط در ناحیهای که تحت درمان است. زمانی که موها دوباره رشد کنند، ممکن است با قبل متفاوت باشند.
در حدود هفتهٔ دوم یا سوم پس از شروع پرتودرمانی ممکن است دچار موارد زیر شوید:
- اسهال (Diarrhea)
- گرفتگی شکم (Cramping)
- دلبههمخوردگی یا تهوع خفیف (Upset stomach)
مراقبت از پوست
در زمان پرتودرمانی، علامتهایی رنگی بر روی پوست شما کشیده میشود. این علامتها محل تابش اشعه را نشان میدهند. آنها را پاک نکنید. اگر پاک شدند، خودتان دوباره نکشید و به پزشک یا پرستار اطلاع دهید.
برای مراقبت از پوست ناحیهٔ درمان:
- فقط با آب ولرم بهآرامی بشویید و اصلاً پوست را نسایید.
- از صابون ملایم و غیرخشککننده استفاده کنید.
- پوست را بهآرامی خشک کنید.
- روی ناحیهٔ درمان از لوسیون، پماد، مواد آرایشی، پودر معطر یا محصولات دیگر استفاده نکنید مگر با تأیید ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت.
- ناحیهٔ تحت درمان را از تابش مستقیم آفتاب محافظت کنید.
- پوست را نخارانید یا نمالید.
- از کیسهٔ آب گرم یا یخ در محل درمان استفاده نکنید.
- اگر پوست شما ترک خورد یا زخمی شد، فوراً به ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت اطلاع دهید.
سایر مراقبتهای شخصی
لباسهای گشاد و راحت در ناحیهٔ شکم و لگن بپوشید.
احتمالاً پس از چند هفته احساس خستگی (Fatigue) خواهید داشت. در این صورت:
- خود را زیاد خسته نکنید؛ احتمالاً نمیتوانید مانند گذشته همهٔ کارها را انجام دهید.
- شبها خواب کافی داشته باشید و در طول روز هر زمان ممکن است استراحت کنید.
- در صورت نیاز چند هفته مرخصی کاری بگیرید یا ساعات کاری خود را کاهش دهید.
- قبل از مصرف هرگونه دارو یا درمان خانگی برای تهوع با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت مشورت کنید.
پیش از پرتودرمانی، تا ۴ ساعت چیزی نخورید. اگر معدهتان پیش از درمان احساس ناراحتی دارد:
- میانوعدهای سبک مانند نان تست یا بیسکویت و آبسیب میل کنید.
- آرامش داشته باشید؛ مطالعه، گوش دادن به موسیقی یا حل جدول میتواند کمک کند.
اگر پس از پرتودرمانی معدهتان ناراحت شد:
- تا ۱ تا ۲ ساعت پس از درمان چیزی نخورید.
- ممکن است پزشک دارویی برای کاهش تهوع تجویز کند.
برای کنترل دلبههمخوردگی (Upset stomach):
- رژیم غذایی خاصی را که پزشک یا کارشناس تغذیه توصیه کرده دنبال کنید.
- وعدههای کوچکتر و مکرر میل کنید.
- آهسته غذا بخورید و بنوشید.
- از غذاهای سرخشده یا پرچرب پرهیز کنید.
- بین وعدهها مایعات خنک بنوشید.
- غذاهای سرد یا در دمای اتاق میل کنید تا بو کمتر اذیتتان کند.
- غذاهایی با بوی ملایم انتخاب کنید.
- رژیم مایع شفاف (Clear liquid diet) شامل آب، چای کمرنگ، آبسیب، شربت هلو، آبگوشت صافشده و ژلهٔ ساده (Jell-O) را امتحان کنید.
- از غذاهای سبک مانند نان تست خشک یا ژلهٔ ساده استفاده کنید.
برای کمک به اسهال (Diarrhea):
- رژیم مایع شفاف را دنبال کنید.
- از خوردن میوه و سبزی خام، غذاهای پرفیبر، قهوه، حبوبات، کلم، نان و غلات سبوسدار، شیرینیجات و غذاهای تند خودداری کنید.
- آهسته بخورید و بنوشید.
- اگر محصولات لبنی باعث ناراحتی روده میشوند، از شیر و فرآوردههای لبنی پرهیز کنید.
- پس از بهبود اسهال، از غذاهای کمفیبر مانند برنج سفید، موز، پورهٔ سیب، سیبزمینی لهشده، پنیر کاتیج کمچرب و نان تست خشک استفاده کنید.
- هنگام اسهال، غذاهای غنی از پتاسیم (Potassium) مانند موز، سیبزمینی و زردآلو مصرف کنید.
- برای حفظ وزن بدن، پروتئین و کالری کافی دریافت کنید.
مراقبتهای پیگیری (Follow-up Care)
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ممکن است بهطور منظم آزمایش شمارش سلولهای خونی انجام دهد، بهویژه اگر ناحیهٔ پرتودرمانی بزرگ باشد.
منابع (References)
Doroshow JH. Approach to the patient with cancer. In: Goldman L, Cooney KA, eds. Goldman-Cecil Medicine. 27th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2024:chap 164.
National Cancer Institute website. Radiation therapy and you: support for people with cancer. Updated April 2021. Accessed May 29, 2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
