مراقبت خانگی پرتودرمانی مغز
این مقاله توصیهای، دستورالعملهایی را برای مراقبتهای خانگی بیمارانی که تحت پرتودرمانی مغز قرار گرفتهاند، ارائه میدهد. این سند بر انتظارات رایج پس از شروع درمان، مانند تغییرات پوستی، ریزش مو، و خستگی تمرکز دارد. دستورالعملهای دقیقی برای مراقبت از مو و پوست در ناحیه تحت درمان بیان شده است که شامل نحوه شستشو، اجتناب از تحریکات شیمیایی، و محافظت در برابر نور خورشید میشود. همچنین، بر اهمیت تغذیه کافی برای حفظ وزن و راهکارهایی برای مدیریت عوارض جانبی رایج داروهایی مانند دگزامتازون و پیگیریهای پزشکی تأکید شده است. هدف کلی، کمک به بیماران برای مدیریت عوارض جانبی و حفظ سلامت عمومی در طول دوره درمان و پس از آن است.
پرتودرمانی مغز (Brain radiation) – آموزش حین ترخیص
زمانی که شما برای درمان سرطان تحت پرتودرمانی (Radiation treatment) قرار میگیرید، بدن شما دچار تغییراتی میشود. دستورهای ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت (Health care provider) خود را دربارهٔ مراقبت از خود در منزل دنبال کنید. از اطلاعات زیر بهعنوان یادآور استفاده نمایید.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
حدود دو هفته پس از شروع پرتودرمانی ممکن است تغییراتی در پوست خود مشاهده کنید. بیشتر این علائم پس از پایان درمان برطرف میشوند. برخی از داروهای شیمیدرمانی میتوانند این تغییرات را تشدید کنند.
- پوست و دهان شما ممکن است قرمز شود.
- پوست ممکن است پوستهپوسته شود یا تیره گردد.
- ممکن است پوست دچار خارش شود.
- موهای سر شما و احتمالاً ابروها حدود دو هفته پس از شروع پرتودرمانی شروع به ریزش میکنند. ممکن است دیگر رشد نکنند. گاهی اگر مو دوباره رشد کند، با حالت قبلی متفاوت خواهد بود.
مراقبت از مو و پوست
هنگام پرتودرمانی، خطوطی رنگی روی پوست شما رسم میشود. این علامتها را پاک نکنید. این خطوط محل تابش اشعه را مشخص میکنند. اگر پاک شدند، خودتان آنها را دوباره نکشید و به ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت اطلاع دهید.
برای مراقبت از مو:
- در دو هفتهٔ نخست درمان، موهای خود را فقط هفتهای یکبار با شامپوی ملایم (مثل شامپوی بچه) بشویید.
- پس از دو هفته، فقط با آب گرم و بدون شامپو سر و پوست خود را بشویید.
- با حوله بهآرامی خشک کنید.
- از سشوار استفاده نکنید.
اگر از کلاهگیس یا موی مصنوعی استفاده میکنید:
- اطمینان حاصل کنید که آستر آن باعث تحریک پوست سر نشود.
- در مدت پرتودرمانی و مدتی پس از آن، روزانه فقط چند ساعت از آن استفاده کنید.
- از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت بپرسید چه زمانی میتوانید استفادهٔ طولانیتری داشته باشید.
برای مراقبت از پوست در ناحیهٔ درمان:
- ناحیهٔ درمان را فقط با آب ولرم و بهآرامی بشویید. پوست خود را نسابید.
- از صابونهای معطر و قوی استفاده نکنید.
- بهجای مالش، با دستمال نرم پوست را خشک کنید.
- از لوسیون، پماد، کرم، مواد آرایشی، پودر یا محصولات معطر روی این ناحیه استفاده نکنید، مگر با اجازهٔ پزشک.
- ناحیهٔ پرتودهی را از نور مستقیم خورشید محافظت کنید. کلاه یا روسری بپوشید و از پزشک دربارهٔ استفاده از ضدآفتاب سؤال کنید.
- پوست را نخارانید یا نمالید.
- اگر پوست سر شما خیلی خشک یا پوستهپوسته شد، یا دچار قرمزی یا تیرگی گردید، از پزشک بخواهید دارویی تجویز کند.
- اگر در پوست شما زخم یا ترکخوردگی ایجاد شد، پزشک را مطلع کنید.
- از کیسهٔ آب گرم یا یخ روی ناحیهٔ درمان استفاده نکنید.
- تا حد ممکن اجازه دهید ناحیهٔ درمان در معرض هوای آزاد باشد، ولی از دماهای بسیار گرم یا سرد اجتناب کنید.
- در طول درمان شنا نکنید. از پزشک بپرسید چه زمانی میتوانید دوباره شنا کنید.
سایر مراقبتهای شخصی
برای حفظ وزن و قدرت بدنی، باید پروتئین و کالری کافی دریافت کنید. از پزشک دربارهٔ مکملهای تغذیهای مایع بپرسید تا کالری کافی به بدن شما برسد.
از خوراکیها و نوشیدنیهای بسیار شیرین که ممکن است باعث پوسیدگی دندان شوند، خودداری کنید.
پس از چند روز ممکن است احساس خستگی (Fatigue) کنید. در این صورت:
- سعی نکنید بیش از حد فعالیت کنید. ممکن است نتوانید مانند قبل کارهای روزمره را انجام دهید.
- در شب بیشتر بخوابید و در طول روز هر زمان ممکن است استراحت کنید.
- چند هفته مرخصی بگیرید یا ساعات کاری خود را کاهش دهید.
ممکن است در حین پرتودرمانی مغز، دارویی به نام دگزامتازون (Dexamethasone) برای شما تجویز شود.
این دارو ممکن است باعث شود:
- احساس گرسنگی بیشتر داشته باشید.
- تورم یا گرفتگی عضلات پا ایجاد شود.
- بیخوابی (Insomnia) یا تغییرات خلقی بروز کند.
این عوارض معمولاً پس از کاهش دوز دارو یا قطع آن برطرف میشوند.
مراقبتهای پیگیری
پزشک ممکن است بهطور منظم آزمایش خون (Blood counts) برای بررسی وضعیت شما انجام دهد.
منابع (References)
American Cancer Society website. Radiation therapy side effects. www.cancer.org/cancer/managing-cancer/treatment-types/radiation/effects-on-different-parts-of-body.html. Updated December 10, 2020. Accessed June 3, 2024.
Doroshow JH. Approach to the patient with cancer. In: Goldman L, Cooney KA, eds. Goldman-Cecil Medicine. 27th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2024:chap 164.
National Cancer Institute website. Adult central nervous system tumors treatment (PDQ) health professional version. www.cancer.gov/types/brain/hp/adult-brain-treatment-pdq. Updated January 5, 2024. Accessed June 3, 2024.
National Cancer Institute website. Radiation therapy and you: support for people with cancer. www.cancer.gov/publications/patient-education/radiation-therapy-and-you.pdf. Updated April 2021. Accessed June 3, 2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
