شما پس از زایمان طبیعی (Vaginal birth) به خانه بازمیگردید. ممکن است برای مراقبت از خود و نوزادتان به کمک نیاز داشته باشید. با همسر، والدین، خانواده یا دوستان خود صحبت کنید.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
ممکن است تا ۶ هفته از واژن خود خونریزی داشته باشید. در روزهای اول، هنگام برخاستن ممکن است لختههای کوچک خارج شود. بهتدریج رنگ خونریزی از قرمز به صورتی و سپس به ترشحات زرد یا سفید تبدیل میشود. این ترشحات صورتیرنگ را لوشیا (Lochia) مینامند.
در اغلب موارد، بیشترین کاهش خونریزی در هفتهٔ اول رخ میدهد، ولی ممکن است خونریزی خفیف تا چندین هفته ادامه داشته باشد. افزایش مجدد خون قرمز در حدود ۷ تا ۱۴ روز پس از زایمان طبیعی است و ناشی از تشکیل دلمه (Scab) در ناحیهای است که جفت (Placenta) از آن جدا شده بود.
قاعدگی (Menstrual period) شما معمولاً در زمانهای زیر بازمیگردد:
- اگر شیردهی نمیکنید: حدود ۴ تا ۹ هفته پس از زایمان.
- اگر شیردهی میکنید: معمولاً ۳ تا ۱۲ ماه پس از زایمان و گاهی چند هفته پس از توقف کامل شیردهی.
اگر قصد استفاده از روشهای جلوگیری از بارداری (Contraceptive methods) دارید، دربارهٔ تأثیر آن بر بازگشت قاعدگی با پزشک خود مشورت کنید.
ممکن است در دو هفتهٔ اول تا حدود ۹ کیلوگرم (۲۰ پوند) وزن کم کنید. پس از آن، کاهش وزن حدود ۲۵۰ گرم (نیم پوند) در هفته مناسب است. پزشک شما میتواند دربارهٔ کاهش وزن پس از بارداری توضیح بیشتری ارائه دهد.
رحم (Uterus) شما در ابتدا سفت و گرد است و معمولاً بلافاصله پس از زایمان در نزدیکی ناف لمس میشود. طی چند روز کوچکتر میشود و پس از یک هفته معمولاً دیگر با لمس شکم قابلاحساس نیست. ممکن است انقباضهایی را برای چند روز احساس کنید. این انقباضها معمولاً خفیفاند، ولی اگر چندین زایمان داشتهاید، ممکن است قویتر باشند و شبیه انقباضهای زایمان احساس شوند.
اگر شیردهی نمیکنید، ممکن است تورم و درد پستان (Breast engorgement) چند روز ادامه یابد:
- از سینهبند حمایتی بهصورت ۲۴ ساعته در ۱ تا ۲ هفتهٔ اول استفاده کنید.
- از تحریک نوک پستان خودداری کنید.
- از کمپرس سرد (Ice packs) برای کاهش ناراحتی استفاده کنید.
- برای کاهش درد و التهاب میتوانید ایبوپروفن (Ibuprofen) مصرف کنید.
نیاز است که در ۴ تا ۶ هفته پس از زایمان برای ویزیت پیگیری به پزشک مراجعه کنید.
حمام وان یا دوش با آب ساده مجاز است، ولی از استفاده از کفوان یا روغنها خودداری کنید.
مراقبت از اپیزیوتومی (Episiotomy care)
بیشتر زنان پس از اپیزیوتومی یا پارگیهای زایمان بدون مشکل بهبود مییابند، اگرچه ممکن است چند هفته طول بکشد. بخیهها نیازی به کشیدن ندارند و بدن شما آنها را جذب میکند.
میتوانید زمانی که احساس آمادگی دارید به فعالیتهای سبک مانند کار اداری، کارهای خانه یا پیادهروی بازگردید. اما تا ۶ هفته پس از زایمان از موارد زیر پرهیز کنید:
- استفاده از تامپون (Tampon)
- رابطهٔ جنسی (Sexual intercourse)
- انجام ورزشهای سنگین و ضربهای مانند دویدن، رقصیدن یا وزنهبرداری
برای جلوگیری از یبوست (Constipation):
- رژیم غذایی پرفیبر شامل میوهها و سبزیجات مصرف کنید.
- روزانه ۸ لیوان (حدود ۲ لیتر) آب بنوشید تا از یبوست و عفونت ادراری پیشگیری شود.
- از ملینهای نرمکننده یا حجیمکننده مدفوع استفاده کنید (اما از تنقیه یا ملینهای محرک استفاده نکنید).
برای کاهش ناراحتی و تسریع بهبودی بخیهها، از پزشک خود راهکارهای مناسب را جویا شوید.
مراقبتهای دیگر از خود
- وعدههای غذایی کوچکتر ولی مغذی و منظم مصرف کنید.
- بواسیر (Hemorrhoids) اگر ایجاد شده باشد، معمولاً بهتدریج کوچکتر یا برطرف میشود.
روشهایی برای کاهش علائم بواسیر:
- حمام گرم (Warm tub baths)
- کمپرس سرد (Cold compress) روی ناحیهٔ درد
- داروهای مسکن بدون نسخه
- پماد یا شیاف بواسیر بدون نسخه (فقط با تأیید پزشک)
ورزش ملایم به تقویت عضلات، افزایش انرژی، بهبود خواب و کاهش استرس کمک میکند و میتواند از افسردگی پس از زایمان (Postpartum depression) پیشگیری نماید. بهطور کلی، میتوانید چند روز پس از زایمان طبیعی یا هر زمان که احساس آمادگی کردید ورزش را آغاز کنید. در ابتدا، روزی ۲۰ تا ۳۰ دقیقه فعالیت سبک کافی است (حتی ۱۰ دقیقه در روز مفید است). اگر در هنگام ورزش درد احساس کردید، بلافاصله متوقف شوید.
میتوانید حدود ۶ هفته پس از زایمان و در صورتی که ترشحات یا لوشیا قطع شده باشد، رابطهٔ جنسی را از سر بگیرید.
زنانی که شیردهی میکنند ممکن است کاهش میل جنسی، خشکی واژن و درد هنگام نزدیکی را تجربه کنند. علت آن کاهش سطح هورمونها در دوران شیردهی است؛ همین کاهش معمولاً مانع بازگشت قاعدگی برای چند ماه میشود. در این دوران:
- از لوبریکانت (Lubricant) استفاده کنید.
- رابطهٔ جنسی آرام و با ملایمت داشته باشید.
اگر همچنان نزدیکی دردناک بود، با پزشک مشورت کنید. ممکن است کرم هورمونی موضعی برای کاهش علائم تجویز شود. این تغییرات موقتی هستند و پس از پایان شیردهی و بازگشت چرخهٔ قاعدگی، میل و عملکرد جنسی به حالت طبیعی بازمیگردد.
دربارهٔ روشهای جلوگیری از بارداری پس از زایمان قبل از ترک بیمارستان با پزشک صحبت کنید. ممکن است از ۴ هفته پس از زایمان توانایی باردارشدن بازگردد؛ بنابراین استفاده از روش مطمئن جلوگیری ضروری است.
در روزها یا ماههای بعد از زایمان، برخی مادران احساس غم، خستگی، ناامیدی یا گوشهگیری دارند. این احساسات اغلب طبیعیاند و بهتدریج برطرف میشوند:
- دربارهٔ احساسات خود با همسر، خانواده یا دوستان صحبت کنید.
- اگر این احساسات برطرف نشد یا بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید.
برای پیشگیری از عفونت ادراری (Bladder infection)، مرتب ادرار کنید و مایعات فراوان بنوشید.
موارد نیاز به تماس با پزشک
در صورت بروز خونریزی واژینال به شکل زیر فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- خونریزی بیش از یک نوار در ساعت یا وجود لختههایی بزرگتر از یک توپ گلف
- ادامهٔ خونریزی شدید (مانند پریود) پس از ۴ روز، بهجز افزایش موقت بین روزهای ۷ تا ۱۴
- بازگشت خونریزی یا لکهبینی پس از قطع آن برای چند روز
همچنین اگر موارد زیر را مشاهده کردید با پزشک تماس بگیرید:
- تورم یا درد در یکی از پاها (اگر کمی قرمزتر و گرمتر از پای دیگر است).
- تب بالای ۳۷٫۸°سانتیگراد (۱۰۰°F) که ادامه دارد (تورم پستان ممکن است تب خفیف ایجاد کند).
- درد شکم (Abdominal pain) که در حال افزایش است.
- درد یا تورم در محل اپیزیوتومی یا بخیهها.
- ترشحات واژن که بدبو یا سنگینتر شدهاند.
- احساس غم یا افسردگی شدید، بیعلاقگی، یا افکار آسیب به خود یا نوزاد.
- ناحیهٔ قرمز و گرم روی یکی از پستانها (ممکن است نشانهٔ عفونت پستان (Mastitis) باشد).
پرهاکلامپسی پس از زایمان (Postpartum preeclampsia) اگرچه نادر است، میتواند حتی در صورت نداشتن پرهاکلامپسی در دوران بارداری رخ دهد. فوراً با پزشک تماس بگیرید اگر:
- دچار تورم دستها، صورت یا اطراف چشمها (Edema) شدید.
- طی ۱ تا ۲ روز بهطور ناگهانی افزایش وزن داشتید، یا در یک هفته بیش از ۱ کیلوگرم (۲ پوند) اضافه کردید.
- سردردی دارید که برطرف نمیشود یا بدتر میشود.
- تغییرات بینایی مانند تاری دید، حساسیت به نور، دیدن نورهای چشمکزن یا لکهها، یا دورههای کوتاه از دست دادن دید دارید.
- درد و کوفتگی بدن شبیه درد ناشی از تب شدید دارید.
منابع (Resources)
American College of Obstetricians and Gynecologists website. Exercise after pregnancy. Updated August 2022. Accessed November 22, 2024.
Isley MM. Postpartum care and long-term health considerations. In: Landon MB, Galan HL, Jauniaux ERM, et al, eds. Gabbe’s Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 24.
Mahendroo M, Lye SJ. Physiology of parturition. In: Lockwood CJ, Copel JA, Dugoff L, et al, eds. Creasy and Resnik’s Maternal-Fetal Medicine: Principles and Practice. 9th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2023:chap 6.
Sibai BM. Preeclampsia and hypertensive disorders. In: Landon MB, Galan HL, Jauniaux ERM, et al, eds. Gabbe’s Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 38.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه, متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
