برداشت باز طحال در بزرگسالان (Open spleen removal in adults) – آموزش حین ترخیص
شما تحت عمل جراحی برای برداشتن طحال (Splenectomy) قرار گرفتهاید. اکنون که به خانه بازمیگردید، لازم است دستورهای جراح خود را دربارهٔ مراقبت از خود در طول دورهٔ بهبودی دنبال کنید.
زمانی که در بیمارستان بودید
نوع عمل جراحی شما جراحی باز (Open surgery) بود. جراح یک برش (Incision) در وسط شکم یا در سمت چپ شکم، درست زیر دندهها ایجاد کرد. اگر بهدلیل سرطان تحت درمان بودید، احتمالاً جراح برخی از غدد لنفاوی (Lymph nodes) در شکم را نیز برداشته است.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
بهبودی پس از عمل جراحی حدود ۴ تا ۸ هفته طول میکشد. ممکن است هنگام بهبودی برخی از علائم زیر را تجربه کنید:
- درد اطراف برش جراحی که طی چند هفته کاهش مییابد.
- گلودرد ناشی از لولهٔ تنفسی که در حین جراحی برای کمک به تنفس شما استفاده شد. مکیدن یخ خردشده یا قرقره کردن ممکن است به تسکین گلودرد کمک کند.
- تهوع و گاهی استفراغ. اگر نیاز داشتید، جراح میتواند دارویی برای کاهش تهوع تجویز کند.
- کبودی، خارش یا قرمزی پوست اطراف زخم که خودبهخود برطرف میشود.
- مشکل در نفسکشیدن عمیق.
اگر طحال شما بهدلیل اختلال خونی یا لنفوم (Lymphoma) برداشته شده است، ممکن است نیاز به درمانهای بیشتری داشته باشید که بسته به نوع بیماری شما تعیین میشود.
فعالیت
اطمینان حاصل کنید که محیط منزل شما برای دوران نقاهت ایمن و مناسب است. بهعنوان مثال، قالیچههای کوچک را که ممکن است باعث لغزش یا زمینخوردن شوند، بردارید. مطمئن شوید که میتوانید بهطور ایمن از دوش یا وان استفاده کنید. بهتر است تا چند روز کسی در کنار شما بماند تا مطمئن شوید میتوانید از خود مراقبت کنید.
شما باید بتوانید ظرف ۴ تا ۸ هفته بیشتر فعالیتهای معمول خود را از سر بگیرید. پیش از آن:
- تا زمانی که جراح اجازه نداده است، چیزی سنگین بلند نکنید.
- از انجام هرگونه فعالیت سنگین یا شدید خودداری کنید. این شامل ورزشهای سنگین، وزنهبرداری و فعالیتهایی است که باعث نفسنفسزدن، فشار یا احساس درد میشوند.
- پیادهرویهای کوتاه و استفاده از پلهها مانعی ندارد.
- انجام کارهای سبک منزل بلامانع است.
- خود را بیش از حد خسته نکنید و میزان فعالیت را بهتدریج افزایش دهید.
کنترل درد
جراح برای شما داروی ضد درد (Pain medicine) تجویز خواهد کرد. اگر داروی ضد درد را ۳ یا ۴ بار در روز مصرف میکنید، سعی کنید آن را هر روز در ساعتهای ثابت و برای ۳ تا ۴ روز مصرف نمایید؛ معمولاً اثر بهتری دارد. دربارهٔ مصرف استامینوفن (Acetaminophen) یا ایبوپروفن (Ibuprofen) بهجای داروهای مخدر از جراح خود سؤال کنید؛ این کار ممکن است به شما کمک کند مقدار داروهای نسخهای را کاهش دهید.
اگر در ناحیهٔ شکم احساس درد داشتید، بلند شدن و کمی راه رفتن ممکن است به کاهش درد کمک کند.
وقتی سرفه یا عطسه میکنید، یک بالش را روی محل برش فشار دهید تا احساس ناراحتی کمتر شود و از زخم محافظت گردد.
مراقبت از زخم
از زخم جراحی طبق دستور جراح خود مراقبت کنید. اگر زخم با چسب پوستی (Skin glue) بسته شده است، میتوانید از روز بعد از جراحی با صابون دوش بگیرید و پس از آن ناحیه را بهآرامی خشک کنید. اگر پانسمان (Dressing) دارید، آن را روزانه تعویض کنید و طبق اجازهٔ جراح دوش بگیرید.
اگر از نوار چسب (Tape strips) برای بستن برش استفاده شده است:
- ناحیه را با لیف یا حوله نمالید؛ فقط اجازه دهید آب بهآرامی روی آن جاری شود. پس از دوش، با حوله بهآرامی خشک کنید.
- نوار چسب یا چسب پوست را خودتان جدا نکنید؛ این مواد معمولاً طی حدود یک هفته خودبهخود میافتند.
- تا زمانی که جراح اجازه نداده است، در وان، جکوزی یا استخر شنا نکنید.
پیشگیری از عفونت
بیشتر افراد بدون طحال زندگی طبیعی و فعالی دارند، اما همیشه احتمال ابتلا به عفونت وجود دارد، زیرا طحال بخشی از سیستم ایمنی بدن است و به مقابله با میکروبها کمک میکند.
پس از برداشت طحال، احتمال ابتلا به عفونت در شما بیشتر خواهد بود:
- در هفتهٔ نخست پس از جراحی، هر روز دمای بدن خود را اندازه بگیرید.
- اگر دچار تب، گلودرد، سردرد، درد شکم، اسهال یا زخمی روی پوست شدید، فوراً به جراح اطلاع دهید.
- واکسنهای بهروز برای شما بسیار مهم هستند. از جراح خود بپرسید که آیا باید واکسنهای زیر را دریافت کنید:
- پنوموکوکی (Pneumococcal)
- مننگوکوکی (Meningococcal)
- هموفیلوس آنفلوآنزا (Haemophilus influenzae)
- واکسن آنفلوآنزا (هر سال)
- واکسن کووید-۱۹ (COVID-19)
اقداماتی که میتوانید برای پیشگیری از عفونت انجام دهید:
- در ۲ هفتهٔ اول پس از بازگشت به خانه از جمعیت و مکانهای شلوغ دوری کنید.
- دستهای خود را مکرراً با آب و صابون بشویید و از اعضای خانواده نیز همین را بخواهید.
- اگر انسان یا حیوانی شما را گاز گرفت، فوراً درمان را آغاز کنید.
- هنگام اردو، کوهنوردی یا فعالیتهای فضای باز، از پوست خود محافظت کنید؛ لباس آستینبلند و شلوار بلند بپوشید.
- اگر قصد سفر به خارج از کشور دارید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
- به تمام ارائهدهندگان مراقبت سلامت (پزشک، دندانپزشک، پرستار و غیره) اطلاع دهید که طحال ندارید.
- دستبند هشدار پزشکی (Medical alert bracelet) تهیه و استفاده کنید که نشان دهد طحال ندارید.
زمان تماس با پزشک
در صورت مشاهدهٔ هر یک از موارد زیر، فوراً با جراح خود تماس بگیرید:
- تب ۳۸٫۳°سانتیگراد (°۱۰۱ فارنهایت) یا بالاتر
- زخم جراحی که خونریزی دارد، یا ناحیهٔ اطراف آن قرمز، گرم یا دارای ترشح غلیظ زرد یا سبز یا شبیه چرک است
- داروهای ضد درد اثر نمیکنند
- دشواری در تنفس یا احساس ناراحتی در قفسهٔ سینه
- سرفهای که برطرف نمیشود
- ناتوانی در خوردن یا نوشیدن
- بروز بثورات پوستی (راش) همراه با احساس ناخوشی
Resources / منابع
Cameron J. Spleen. In: Cameron J, ed. Current Surgical Therapy. 14th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2023:651-662.
Nazzar AK, Hawn M. The spleen. In: Townsend CM Jr, Beauchamp RD, Evers BM, Mattox KL, eds. Sabiston Textbook of Surgery. 21st ed. St Louis, MO: Elsevier; 2022:chap 57.
Remiker AS, Brandow AM. Hyposplenism, splenic trauma, and splenectomy. In: Kliegman RM, St. Geme JW, Blum NJ, et al, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 22nd ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2025:chap 536.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
