قطع پای (Foot amputation) – آموزش حین ترخیص

قطع پای (Foot amputation) – آموزش حین ترخیص

شما در بیمارستان بستری بودید زیرا پای شما قطع شده است. مدت زمان بهبودی بسته به وضعیت کلی سلامت شما و وجود یا عدم وجود عوارض احتمالی متفاوت خواهد بود. این مطلب اطلاعاتی در مورد آنچه باید انتظار داشته باشید و نحوهٔ مراقبت از خود در طول دورهٔ بهبودی ارائه می‌دهد.

زمانی که در بیمارستان بودید

شما تحت عمل قطع پا (Foot amputation) قرار گرفتید. ممکن است دچار حادثه شده باشید یا به دلیل عفونت یا بیماری در پا، پزشکان نتوانسته باشند آن را نجات دهند.

آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید

ممکن است احساس اندوه، عصبانیت، ناامیدی یا افسردگی داشته باشید. همهٔ این احساسات طبیعی هستند و ممکن است در بیمارستان یا هنگام بازگشت به خانه ایجاد شوند. حتماً دربارهٔ احساسات خود با ارائه‌دهندهٔ مراقبت سلامت صحبت کنید.

یادگیری استفاده از واکر (Walker) و ویلچر (Wheelchair) نیاز به زمان دارد. همچنین یادگیری نشستن و برخاستن از ویلچر نیز به تمرین و زمان احتیاج دارد.

ممکن است برای شما پروتز (Prosthesis) ساخته شود؛ یعنی بخشی مصنوعی برای جایگزینی عضو قطع‌شده. باید منتظر آماده شدن پروتز بمانید. زمانی که آن را دریافت کردید، عادت کردن به آن نیاز به تمرین و صبر دارد.

ممکن است تا چند روز پس از جراحی در ناحیهٔ عضو قطع‌شده درد داشته باشید. همچنین ممکن است احساس کنید عضو هنوز وجود دارد؛ به این حالت «احساس خیالی عضو (Phantom sensation)» گفته می‌شود.

مراقبت از خود

خانواده و دوستان می‌توانند به شما کمک کنند. صحبت با آن‌ها دربارهٔ احساساتتان ممکن است باعث بهبود روحیه‌تان شود. همچنین می‌توانند در انجام کارهای خانه یا هنگام بیرون رفتن به شما کمک کنند.

اگر احساس غم یا افسردگی دارید، از ارائه‌دهندهٔ مراقبت سلامت خود دربارهٔ مشاوره با روان‌شناس یا مشاور سلامت روان (Mental health counselor) برای کنار آمدن با احساسات ناشی از قطع عضو کمک بگیرید.

اگر به دیابت (Diabetes) مبتلا هستید، حتماً قند خون خود را کنترل کنید.

اگر جریان خون ضعیف در پاها دارید، دستورات پزشک را دربارهٔ رژیم غذایی و داروها به‌دقت دنبال کنید.

وقتی به خانه برگشتید، می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را از سر بگیرید.

اگر سیگار می‌کشید، در صورت امکان پیش از جراحی آن را ترک کنید. سیگار باعث کاهش جریان خون و کند شدن روند ترمیم زخم می‌شود. از پزشک خود برای ترک سیگار کمک بگیرید.

مراقبت از زخم و پا

تا زمانی که جراح به شما اجازه نداده است، از عضو خود استفاده نکنید. این مدت حداقل دو هفته یا بیشتر پس از جراحی خواهد بود. به هیچ وجه وزن خود را روی زخم نیندازید و حتی اجازه ندهید زخم با زمین تماس پیدا کند مگر اینکه جراح اجازه دهد. رانندگی نکنید.

زخم را تمیز و خشک نگه دارید. حمام نکنید، زخم را در آب قرار ندهید و شنا نکنید. اگر جراح اجازه داد، زخم را به‌آرامی با صابون ملایم بشویید، اما آن را مالش ندهید و فقط اجازه دهید آب به‌صورت آرام روی آن جاری شود.

پس از بهبود زخم، در صورتی که جراح دستور دیگری نداد، آن را در معرض هوا قرار دهید. بعد از برداشتن پانسمان‌ها، هر روز با صابون ملایم و آب زائده (Stump) را بشویید، اما آن را در آب خیس نکنید. سپس به‌خوبی خشک کنید.

هر روز عضو خود را بررسی کنید. اگر دیدن تمام نواحی برایتان دشوار است، از آینه استفاده کنید. به دنبال ناحیه‌های قرمز یا آلودگی باشید.

بانداژ کشی یا جوراب فشاری (Shrinker sock) را همیشه روی زائده بپوشید. اگر از بانداژ کشی استفاده می‌کنید، آن را هر ۲ تا ۴ ساعت دوباره ببندید و مطمئن شوید چین یا چروک در آن وجود ندارد. هنگام بیرون آمدن از تخت، محافظ زائده (Stump protector) را بپوشید.

برای تسکین درد از جراح خود کمک بگیرید. دو روش که ممکن است مفید باشند عبارتند از:

• ضربه‌زدن (Tapping) ملایم در امتداد محل بخیه و دایره‌وار روی زائده، اگر دردناک نباشد.
• ماساژ ملایم (Gentle rubbing) محل زخم و زائده با پارچه کتانی یا پنبه نرم.

در منزل تمرین انتقال (Transfer) با یا بدون پروتز انجام دهید:

• از تخت به ویلچر، صندلی یا توالت منتقل شوید.
• از صندلی به ویلچر بروید.
• از ویلچر به توالت بروید.

اگر می‌توانید از واکر استفاده کنید، تا حد امکان فعال بمانید.

وقتی دراز کشیده‌اید، زائدهٔ خود را در سطح قلب یا بالاتر نگه دارید. هنگام نشستن پاها را روی هم نیندازید، چون این کار جریان خون به زائده را کاهش می‌دهد.

زمان تماس با پزشک

در صورت بروز هر یک از موارد زیر با جراح خود تماس بگیرید:

• زائده قرمزتر شده یا رد قرمز در پوست پا به سمت بالا دیده می‌شود.
• پوست اطراف زخم گرم‌تر از حالت معمول است.
• تورم یا برآمدگی در اطراف زخم وجود دارد.
• ترشح جدید یا خون‌ریزی از زخم مشاهده می‌شود.
• در زخم بازشدگی جدید ایجاد شده یا پوست اطراف آن جدا شده است.
• دمای بدن شما بیش از °۳۸٫۶ سانتی‌گراد (°۱۰۱٫۵ فارنهایت) و بیش از یک‌بار افزایش یافته است.
• پوست اطراف زائده یا زخم تیره یا سیاه‌رنگ شده است.
• درد شدیدتر شده و داروهای مسکن آن را کنترل نمی‌کنند.
• زخم بزرگ‌تر شده است.
• از زخم بوی نامطبوع به مشام می‌رسد.

منابع

Leong BV, Abou-Zamzam AM. Lower extremity amputations: epidemiology, procedure selection, and rehabilitation outcomes. In: Sidawy AN, Perler BA, eds. Rutherford’s Vascular Surgery and Endovascular Therapy. 10th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2023:chap 114.

Richardson DR. Amputations of the foot. In: Azar FM, Beaty JH, eds. Campbell’s Operative Orthopaedics. 14th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 15.

Toy PC. General principles of amputations. In: Azar FM, Beaty JH, eds. Campbell’s Operative Orthopaedics. 14th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 14.

US Department of Veterans Affairs website. VA/DoD clinical practice guideline: Rehabilitation of lower limb amputation (2017). Updated July 30, 2020. Accessed July 4, 2024.

MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).

این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیک‌پژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وب‌سایت بیمارستان تهیه شده است.

لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیه‌های سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.

سلب مسئولیت: مطالب ارائه‌شده صرفاً جهت اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیه‌ها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.

تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.